Theodoros (Aziz)

İmparator, bundan pek az sonra 795 ocak ayında, bu tarihten 7 yıl önce annesinin arzusu ile evlenmek zorunda kalmış olduğu güzel Paphlagonia'lı Maria'yı kovup metresi, Bizans saraylısı Theodote ile evlenmek, onu "augusta" sıfatıyla taçlandırmak ve düğün merasimini de, alışılmamış derecede büyük bir ihtişamla icra ettirmek suretiyle, ortodoks partisini de tamamıyla aleyhine çevirdi. VI. Konstantinos'un bütün kilise kurallarına aykırı olan bu hareketi ortodoks çevrelerde en büyük bir kızgınlık doğurmuştu. Bu zani imparatora karşı, Sakkudion manastırının meşhur baş rahibi Platon ve onun daha da ünlü yeğeni Theodoros tarafından sevk ve idare edilen radikal keşişler partisi, "zelotlar" pek büyük bir şiddetle harekete geçtiler. İmparator cesur "zelot" reislerini sürgüne gönderdi; fakat mesele bununla hiç de bitmiş olmuyordu. Bu, meşhur olmuş adıyla zina mücadelesi Bizanslıları daha uzun bir müddet meşgul edecek ve ağır sonuçlar doğacaktı. Önce "zelotlar" partisi ile patrik Tarasios arasındaki ihtilafın şiddetlenmesine sebep oldu; çünkü "zelotlar" patriğin zani imparatora karşı takındığı dalkavukça tutumu beğenmemekte olup, duydukları kızgınlıkla, onun kilise içinde işbirliği yapmaktan istinkaf edecek kadar ileri gittiler.

(Georg Ostrogorsky, Bizans Devleti Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, çev. Fikret Işıltan, Ankara, s.167-168)

I. Mikhail Rangabe zayıf bir hükümdardı. Kolaylıkla daha kuvvetli şahsiyetlerin etkisine kapıldığı gibi, halkın hoşuna gitmeyecek tedbirleri almak cesaretine malik değildi. Devrinde tasarruf siyaseti bir kenara bırakıldı; imparator her fırsatta orduya, saraya ve her şeyden önce ruhani sınıfa para dağıtıyordu. I. Mikhail ateşli bir tasvirlere ibadet taraftarı ve kilisenin sadık bir hizmetkarıydı. Studios manastırlıları sürüldükleri yerlerden geri getirildiler. Studios manastırı başrahibi Theodoros'un nüfuz ve itibarı sınırsız bir mahiyet aldı. Savaş ve barış yapılmasında bile büyük başrahibin oyu ağır basıyordu.

812 ilkbaharında Krum, Karadeniz kıyısındaki Develtos şehrini zapt, kalesini tahrip etmiş ve ahalisini, Bizans'ı örnek olarak, kendi ülkesine sürüklemişti. Krum, şartlarını ültimatom mahiyetine bürüyerek Bizans imparatorluğundan sulh talebinde bulundu ve devlet bu şartların kabulünde tereddüt gösterince önemli liman şehri Mesembria'yı işgal etti. Şimdi, başlarında patrik Nikephoros bulunduğu halde imparatorluk müşavirlerinin bir kısmı, imparatorun da görüşüne uygun olarak, barış şartlarını teklif ederken, sözcüleri Studios manastırı başrahibi Theodoros olan diğer bir kısım müşavir daha enerjik bir savaş politikası tarafını tuttu. Başrahibin görüşü galip geldi ve 813 Haziranında büyük bir Bizans ordusu, Krum'un ilerlemekte olan kuvvetleri ile Edirne'den uzak olmayan Versinikia yanında karşılaştı. Her iki ordu uzunca bir süre kararsızlık içinde birbiri karşısında durduktan sonra 22 Haziran'da Bizans taarruz etti. Anatolikon theması kumandanı Ermeni Leon tarafından kumanda edilen Anadolu birlikleri ise bu taarruza katılmadıkları gibi aksine birdenbire geri çekilmeye başladılar. Ortodoks İmparator I. Mikhail Rangabe uğradığı ağır bozgun yüzünden mevkii sarsılmış ve zemin yeni bir düzen değişikliği ve tasvir kırıcılığın yeniden canlanması için hazırlanmış bulunuyordu. 11 Temmuz 811 tarihinde imparator I. Mikhail Rangabe düşürülerek Ermeni Leon tahta çıkarıldı.

V. Leon, barış halinden, tasvir kırıcı planlarını gerçekleştirmek hususunda faydalandı. İmparatorun tasviri kırıcı gayesi Ortodoks kilisesinin birbiriyle çekişmekte olan kanatlarını birleştirdi. Patrik Nikephoros, yeniden alevlenen tasvir kırıcı mücadelede bir zamanki düşmanı, Studios manastırı başrahibi Theodoros ile aynı safta yer aldı. Her iki din adamı yazdıkları çok sayıda makale ile ve büyük bir şevkle resimler kültünü savunarak, imparatorun inanç sorunlarına müdahalesine karşı kesin bir tavır takılırlar. Kudret araçlarının üstünlüğü önce imparatorun gayretlerini zafere götürdü. Theodoros ile taraftarlarının bir çoğu sürgüne gönderilmeye ve ağır muamelelere katlanmak zorunda kaldılar. Nikephoros azledildi. Patriklik tahtına saray muhitinden Theodotos Melissenos çıktı. 

Amorion hanedanının kurucusu II. Mikhail cehaleti kibar Bizanslılara alay konusu olan kaba-saba bir savaşçıydı. Fakat ne enerjiden, ne akıldan, ne de ölçüden yoksundu. Onun saltanat devrinde dini mücadeleye bir sükûnet hakim oldu. Tasvir taraftarlarının takibinden vazgeçildiği gibi başlarında eski patrik Nikephoros ve başrahip Theodoros bulunduğu halde sürgünler geri çağrıldı. II. Mikhail kendisini bu işlerden uzak tutan bir tavır takındı.

(Georg Ostrogorsky, Bizans Devleti Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, çev. Fikret Işıltan, Ankara, s.184-185-186-187-188-189-190)

Foto Linki