IV. Leon

IV. Leon'un (775-80) kısa saltanat süresi V. Konstantinos zamanındaki tasvir kırıcılık hareketinin en hararetli safhasından, Irene zamanında tasvirlere ibadet adetinin yeniden canlandırılmasına bir geçiş devri teşkil eder. V. Konstantinos'un Hazar prensesi ile izdivacından doğmuş olan IV. Leon mücadeleci bir kimse değildi. Meryem kültüne karşı girişilen takibat durduğu gibi, V. Konstantinos'un saltanatının ikinci yarısında benimsemiş olduğu keşiş düşmanlığından da vazgeçildi. Buna mukabil o da geleneğe uyarak tasvir düşmanı tutumunda ısrar etmiş ve hatta tasvirlere ibadet eden biri çok saray memurunu alenen kırbaçlatmış ve hapse attırmıştır. Tasvir kırıcılığının IV. Leon devrindeki bu dizginlenmesi V. Konstantinos zamanındaki aşırılığın tabii bir reaksiyonuydu. Buna tasvir yanlısı Atina menşeli ve bizzat tasvirlere ibadete eğilimli olan enerjik zevcesi imparatoriçe İrene'nin etkisi de katılmaktaydı. 

İmparatorun kardeşlerinden Nikephoros ve Christophoros'un daha 769 yılında "caesar" makamını elde etmiş bulunmalarına, diğer iki kardeşi Niketas ve Anthimos'un aynı şekilde V. Konstantinos devrinde "nobilissimus" ünvanını ihraz etmelerine ve IV. Leon'un saltanatı sırasında da en genç kardeş Eudokimos'un bu ünvanı almış olmasına rağmen IV. Leon'un müşterek imparatorluğuna ve veliahdliğine "caesar"lardan birisi değil de, imparatorun küçük oğlu VI. Konstantinos getirilmişti. Çok dikkate değer bir şekilde bu tayin, imparatordan oğlunun taçlandırılmasını ısrarla talep eden ordunun arzusu üzerine yapılmıştı. Bizans'ta bir imparator veya müşterek imparator ilanında tebanın iştirak payı, mutad olarak, sadece yeni taç giyene sonradan halk ve ordu tarafından alkış yapılmasında tezahür ederken daha şimdi IV. Leon veliahdinin tayinini halkın arzu ve iradesinin yerine getirilmesi olarak göstermek istiyordu. Tahta veraset hakkının en yaşlı hükümdar oğluna tahsisi yoluyla, tek başına hakimiyet prensibi ilerleme kaydetmişti. Bununla beraber bu sistem Bizanslılar için çok tabii görülür bir hale hala gelmemiş bulunuyordu. Yoksa ne ordunun bir gövde gösterisi ile taht varisinin tarafını tuttuğunu göstermesine, ne de yazılı yemin metinlerinin alınmasına ihtiyaç kalırdı. Başkaca, "caesar" Nikephoros lehine bir mukabil hareket de yapıldı; ancak bunun zamanında farkına varıldı ve suçluların Khersones'e sürülmesi ile cezalandırıldı.

IV. Leon'un zamansız ölümü (8 Eylül 780) oğlu VI. Konstantinos'u 10 yaşında taht sahibi kıldı. Niyabeti, tahtı resmi olarak da küçük yaştaki oğluyla bölüşen imparatoriçe Irene üzerine aldı.

(Georg Ostrogorsky, Bizans Devleti Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, çev. Fikret Işıltan, Ankara, s.163-164)

Foto Linki