Oskan Mardikyan

Oskan (Voskan) Efendi 1868 tarihinde Erzincan'da doğmuş, Ermeni okulunda Ermenice, Türkçe ve Fransızca öğrenmiş, özel öğretmenden de ders alarak Arapça öğrenmiştir. Erzincan Sancağı Tahrirat Kalemi Mülazımlığı ile başladığı görevinde pek çok önemli devlet dairelerinde görevler almıştır. 24 Ocak 1913 tarihinde ise PTT nazırlığına getirilmiştir. 4 Kasım 1914 tarihinde de görevinden istifa etmiştir. Bu kısa sürede PTT tarihinde büyük bir ıslahat gerçekleştirmiştir. Göreve gelir gelmez yayınladığı genelgeler ve tebligatlarla farkını ortaya koymuş, memurlara karşı hitap şekli ve iletişimi sorunların çözümünde kolaylık sağlamıştır. PTT memurlarının çalışma şartlarını düzeltmeye çalışmış, özellikle zor coğrafi şartlarda çalışan memurların maaşlarına yüksek oranda zam yapmış ve çalışma şartlarını modernize edip düzenlemiştir. Sürekli yaptığı denetimler sayesinde görevini layıkıyla yapmayan memurları ayrım yapmadan kişileri atamıştır. Hatta tebdil-i kıyafet ile pek çok posta merkezini ziyaret edip teftişler yaptığı bilinmektedir. Ülkenin PTT sisteminin kendi ıslahatları ile ne kadar verimli olup olmadığını görmek için Beyrut'tan başlayıp Anadolu içlerine kadar gitmiştir. Dönüşte gazetecilere izlenim ve bilgilerini sunmuştur. Bu davranışlardan dolayı dönemin gazetelerine haber olmuş ve Meşrutiyet dönemi devlet adamlarına örnek gösterilmiştir.

Oskan Efendi bakanlık görevini gerçekleştirirken posta sistemini, aynı Kirkor Ağaton gibi, güvenli, düzenli ve hızlı bir sisteme dönüştürüp, yabancı posta şirketlerini ortadan kaldırmayı arzu ediyordu. Oskan Efendi ülkenin pek çok yerinde Avrupa'yı aratmayacak posta ve telgraf şubeleri kurmayı başarmıştır. Avrupa'ya sipariş ettiği pullar, posta kartları, pul defterleri tüm dünyanın hayranlığını kazanmıştır. Edirne'nin kurtuluşu adına bastırdığı üzerinde Selimiye Camiin olduğu pullarçok rağbet görmüş, bunun üzerine İstanbul'un en güzel köşelerine ait resimler pullara basılmaya başlanmıştır. Aynı dönemde ilk kez bir Osmanlı padişahının resmi de pullara basılmıştır. Sultan Mehmet Reşat bu başarı ve girişiminden dolayı kendisi bizzat kutlayıp, ödüllendirmiştir. Oskan Efendi kısa sürede posta telgraf sistemine mükemmel bir mevzuat ve işleyiş planı getirmiş, yabancı posta şirketlerinin yanında atıl durumdaki PTT sistemini kar eden bir duruma getirip, cumhuriyet döneminin de PTT'sinin alt yapısını hazırlamıştır. Oskan Efendi ileri görüşlü biri olduğu için ülke içindeki tüm gelişmeleri çok iyi takip edip, yorum getirebiliyordu. Görüşlerinden biri de Ermeni toplumunun kısa süre sonra yaşayacağı zor günler olmuştur. Bu yüzden 4 Kasım 1914 tarihinde istifa edip Avrupa'ya gitmiştir. Mütareke yıllarında Ahmet Tevfik Paşa kabinesi tarafından tekrar nazırlık teklif edilse de kabul etmeyip, yurda dönmemiştir. 1947 tarihinde Kahire'de hayata veda etmiştir.

Osmanlı PTT nezaretinde çalışmış olan Andon Tıngır Yaver Paşa (1812-1908), Jorj Serpos Efendi (..-1892), Mısırlı Mişel Efendi, Kevork Sabit (Fincancıyan) gibi Ermeni devlet adamlarını da unutmamamız gerekir.

Osmanlı devletinin ilk gayrimüslim nazırlık yani bakanlık görevini almış olan Kirkor Ağaton olmuşsa, son gayrimüslim nazırı da Oskan Efendi (Mardikyan) olmuştur. İlk nazır da, son nazır da posta ve telgraf sisteminin temellerini atıp, sistemi modernleştirip büyük bir düzen altına almayı başaran kişiler olarak halen hatırlanmaktadırlar.

(Hanriet Topuzyan Basoğlu, Agos, 9 Haziran 2022)

Foto Linki