Kirkor Ağaton

Kirkor Ağaton 1825 tarihinde İstanbul Hasköy'de doğmuştur. Öğrenimini Hasköy Nersesyan Okulu'nda sürdürürken göstermiş olduğu başarı, hayırsever sarraf Mıgırdiç Amira Cezayirliyan'ın dikkatini çeker. İpek fabrikaları sahibi olan Cezayirliyan başarılı Ermeni öğrencileri ziraat ve ipekçilik üzerine eğitim almaları için bursla ünlü Paris Grignon Okulu'na gönderiyordu. Bu okuldan başarı ile mezun olan Kirkor, Türkçe, Ermenice, Fransızca ve İtalyanca dillerindeki hakimiyeti ile de dikkat çekmişti. Amira Cezayirliyan'ın aracılığı ile sadrazam Reşit Paşa tarafından kabul edildi. Ve sadrazam tarafından “Osmanlı'nın gelecekte ziraat konusundaki büyük adamı” olarak Fransa kral Louis Philip'e takdim edildi. Ardından Fransa, Belçika ve İngiltere'de ziraat üzerine araştırmalar yapıp, ipekböcekçiliği üzerine uzmanlaştı. İstanbul'da açılan ziraat okulun başına getirildi. Daha sonra kağıt paralar üzerine bir çalışma yapması istendi. Bu konudaki çalışmalarını İngiltere'de devam ettirdi ve konu ile ilgili başarısından dolayı 1862'de Kraliçe Viktorya tarafından altın bir saatle ödüllendirildi. Tüm bu başarılarının ardından 1864'te Telgraf Dairesi Genel Müdürlüğü'ne getirildi ve İstanbul'daki yerel posta sistemini kurdu. 1866'da ise Posta Genel Müdürlüğü'ne getirildi. Kirkor Ağaton'un çabaları ile ilk Osmanlı pulları basıldı. Bu girişim ve başarısından dolayı Sultan Abdülaziz tarafından 5000 altınla ödüllendirildi. En büyük çalışmalarından biri de Osmanlı devletindeki yabancı posta şirketlerinin kaldırılması ve haberleşmenin Osmanh Devleti tarafından yapılmasıydı. Tedavi için Paris'te bulunduğu 1868 tarihinde Sultan Abdülaziz tarafından Nafıa yani bayındırlık nazırlığına atanır. Böylelikle nazırlık yani bakanlık rütbesine gelmiş ilk Osmanlı gayrimüslimi olmuştur. Ancak nazırlık atamasını alan Kirkor Ağaton bu görevini icra edemeden tedavi olduğu Paris'te genç yaşta hayatını kaybeder. Nafia nazırlığı görevine bu sefer Cebel-i Lübnan Valisi olarak görev alan Ermeni Katolik Garabet Artin Davut Paşa yerine atanır.

Ağaton'un cenazesi İstanbul'a getirilip büyük bir törenle Hasköy mezarlığına gömülür. Ölümünden sonra yabancı posta şirketleri tekrar çalışmaya başlamış, yani Kirkor Ağaton'un çalışmaları ve arzusu gerçekleşememiştir. Ayrıca üzerinde çalıştığı “Türkiye'de Zirai İktisat” adlı çok önemli kitabının müsveddeleri de Paris'te vefat ettiği zaman kaybolmuştur. 

Kirkor Ağaton ayrıca Ermeni cemaatine büyük hizmetlerde bulunmuş, patrikhane ve hayırsever cemaatlerde idareci olarak pek çok mevkide görev almış, sayısız bağış ve yardımlarda bulunmuştur.

(Hanriet Topuzyan Basoğlu, Agos, 9 Haziran 2022)

Foto Linki