6-7 Eylül Pogromu

6-7 Eylül 1955'teki pogrom, bu tür fiziksel saldırıların en büyüğüydü ve düşük gelirli gruplar tarafından gayrimüslim insanlara, onların mallarına ve kurumlarına yönelik saldırıları içeriyordu. Gruplar, İstanbul'un dış mahallelerindeki ve ötesindeki küçük kasabalardan toplanmış ve otobüslerle şehre taşınmıştı. Yıkılacak yerlerin listeleri önceden ekip liderlerine iletilmiş ve onlara yalnızca maddi hasar vermeleri, kimseye zarar vermemeleri veya hırsızlık yapmamaları konusunda kesin talimat verilmişti. Bu olayın ayırt edici özelliği, etno-dinsel düşmanlık ve sınıfsal karşıtlığın el ele gitmesidir. Türk-Yunan çatışmasının parametrelerini aşan bu ikili düşmanlık, “fakir Müslümanları zengin kâfirlere karşı” karşı karşıya getirerek daha tehlikeli bir durum yarattı. 6-7 Eylül’de İstanbul’da, 6 Eylül’de ise İzmir’de gerçekleşen pogrom, hızla kontrolden çıktı ve binlerce gayrimüslim mülkü, ibadethanesi ve mezarlığı, Levantenler ve yabancı diplomatlarınkiler de dahil olmak üzere, tahrip edildi ve yağmalandı. Saldırılar daha küçük çaplı da olsa güneydoğuda, Süryani ve Ermeni nüfusunun yaşadığı, örneğin, Diyarbakır ve Mardin gibi yerlerde de gerçekleşti. Bu kişilerin torunlarıyla yapılan sohbetlerde atılan “Ya Kıbrıs’ın yarısı ya da Hanna/Bedros’un karısı” gibi iğrenç sloganlar bu dönemin kalıntılarıdır. Polis, aldıkları emir gereği, bu saldırılara yalnızca maddi hasarla sınırlı kalmak kaydıyla tamamen seyirci kalacaktı. Çeşitli kaynaklara göre, pogrom on bir ila on beş ölüm, 300 yaralanma ve en az altmış tecavüzle sonuçlandı, ancak gerçek sayılar hala bilinmiyor. Parasal olarak, sadece İstanbul'da 1 milyar TL'ye kadar hasar meydana geldi (1 dolar yaklaşık 2,8 TL iken) ve 4.214 ev, 1.004 iş yeri, yetmiş üç kilise, iki manastır, yirmi altı okul ve çok sayıda fabrika, otel ve bar dahil olmak üzere 5.317 yeri vurdu. 

(Baskın Oran, Minorities and Minority Rights in Turkey: From the Ottoman Empire to the Present State, trans. by. John William Day, Boulder: Lynne Rienner Publishers, 2021, s.124)

Foto Linki