Yedikule Rum Hastanesi Anıları (Υπόμνημα περί του γραικικού νοσοκομείου των Επτά Πύργων)

Kırım Savaşı'nda (1853-1856) Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti çatışmaya giren müttefik ordular için kavşak işlevi görür. Hastaneler hasta ve yaralılarla dolar. Salgın hastalıklar ortalığı kırıp geçirir. Tifüs, kolera, dizanteri vakaları sadece askerler arasında görülmez; sivil halkı da etkiler. Paspatis ilk kitabını bu yıllarda yazmıştır. 1862'de yayımlanan kitabın adı Yedikule Rum Hastanesi anılarıdır. ((Υπόμνημα περί του γραικικού νοσοκομείου των Επτά Πύργων) Büyük ölçüde bu kurumun arşivlerinden yararlanan yazar Konstantinopolis Ortodokslarının sağlık durumu konusunda çok karamsar bir tablo çizer. Balıklı Rum Hastanesi'ne gidenlerin çoğu vilayetlerden gelmiş göçmenlerdir. Büyük zanaatkar veya çıraktır ve memleketlerinde kalmış ailelerinden uzakta yalnız yaşarlar. Bekarhanelerde yer bulamadıklarında çalıştıkları yerlerin ardiyelerinde yatarlar. Paspatis bu emekçi çevrelerindeki sağlık koşullarının çok olumsuz olduğunu gözlemler. Ona göre bu durumun nedeni bir zamanlar rahat bir yaşam süren bu zanaatkarların yaşam koşullarındaki kırılganlıklardır. Geleceğin getireceği belirsizliklerden duyulan kaygı da etkilidir. Yeni üretim biçimleri, sanayileşmenin başlaması, korumacılığın sonu değişimlere ayak uyduramayan herkesi çöküntüye sürükler. Hikayenin devamı "anılarını" yazan Paspatis'i haklı çıkarmıştır. 1850'lerden başlayarak Osmanlı toplumsal ve mesleki ortamında köklü yeniden yapılanmalara gidilir. Paspatis eserlerinde değişmekte olan bu dünyayı titizlikle yansıtır. Günümüzde bile o dönemin İstanbul gerçekliğine en eksiksiz yaklaşım Paspatis'inkidir.

(Meropi Anastassiadou-XIX.Yüzyıl İstanbul'unda Rumlar s.187)